Dinleme cihazı, belirli bir ortamda konuşulanları gizlice kaydetmek veya canlı olarak dinlemek amacıyla kullanılan elektronik bir cihazdır. Bu cihazlar genellikle çok küçük boyutlarda üretilir ve fark edilmeden yerleştirilebilir. Ev, ofis, araç gibi çeşitli mekanlara monte edilebilen bu cihazlar, güvenlik ve gözetleme amaçlı kullanılabileceği gibi, yasa dışı amaçlarla da istismar edilebilir. Dinleme cihazları; mikrofon, ses işleme devresi ve genellikle bir veri iletim modülü içerir. Bazı modeller sesleri kayıt altına alırken bazıları gerçek zamanlı olarak dinleme imkanı sunar. Teknolojik gelişmeler sayesinde artık bu cihazlar daha az enerji tüketiyor ve daha net ses kalitesi sağlayabiliyor. Ancak her kullanım şekli yasal değildir; izinsiz yapılan ses kayıtları kişisel mahremiyetin ihlali anlamına gelir ve ciddi hukuki sonuçlar doğurabilir.
Dinleme cihazlarının temel çalışma prensibi, çevredeki sesleri hassas bir mikrofon aracılığıyla algılayıp, bu sesleri ya kayıt altına almak ya da anlık olarak başka bir cihaza aktarmaktır. Cihazlar, ses dalgalarını dijital sinyallere dönüştürerek hafıza kartına kaydedebilir ya da kablosuz ağ, GSM hattı veya Bluetooth üzerinden uzaktaki alıcılara gönderebilir. Daha gelişmiş modellerde ses aktivasyon özelliği bulunur; bu sayede cihaz yalnızca bir ses algılandığında aktif hale gelir ve bu da batarya ömrünü korur. Bazı dinleme cihazları ise telefon hattına entegre şekilde çalışır ve yapılan görüşmeleri otomatik olarak kaydeder. Özellikle Wi-Fi destekli modeller, internet bağlantısı üzerinden uzaktan kontrol edilebilir ve anlık ses aktarımı yapılabilir. Bu sistemler genellikle düşük enerjiyle uzun süreli çalışmak üzere tasarlanır.
Gizli ses kaydı yapmak için kullanılan teknolojiler, cihazın türüne ve kullanım amacına göre değişiklik gösterir. En yaygın kullanılan yöntemlerden biri mikrofon tabanlı analog cihazlardır. Bu cihazlar sesleri basit bir şekilde kaydeder ancak kalite açısından sınırlıdır. Daha modern çözümler ise dijital ses kayıt cihazlarıdır. Bu cihazlar yüksek kaliteli ses kaydı yapabilir ve küçük hafıza kartlarında uzun süreli kayıt saklayabilir. GSM tabanlı dinleme cihazları, bir SIM kart yardımıyla herhangi bir telefon gibi çalışır ve uzaktaki kişi ortamı telefonla arayarak dinleyebilir. Wi-Fi destekli cihazlar, internet bağlantısıyla sesin canlı iletimini mümkün kılar ve genellikle mobil uygulamalarla kontrol edilebilir. Ses aktivasyonlu sistemler, yalnızca belirli bir desibelin üzerindeki sesleri algıladığında kayıt yapmaya başlar. Ayrıca lazer mikrofonlar gibi ileri düzey teknolojiler, cam yüzeylere yansıyan titreşimlerden dahi ses çözümlemesi yapabilir. Ancak bu tür teknolojilerin kullanımı oldukça uzmanlık ve yasal izin gerektirir.
Dinleme cihazlarının çekim mesafesi, cihazın modeline, teknolojisine ve kullanım ortamına bağlı olarak değişir. Temel düzeyde bir dinleme cihazı, ortalama olarak 5 ila 10 metrelik bir mesafeden net ses alabilir. Daha gelişmiş mikrofon sistemlerine sahip cihazlar ise 20-30 metreye kadar etkili olabilir. Eğer cihaz GSM ya da internet tabanlı bir sistemle çalışıyorsa, fiziksel mesafe önemini yitirir çünkü ses, cep telefonu sinyali ya da Wi-Fi bağlantısı ile dünyanın herhangi bir noktasına aktarılabilir. Ayrıca ortamın akustiği, mobilya yoğunluğu, sesin yalıtımı gibi faktörler de çekim mesafesini doğrudan etkiler. Kapalı ve yankısız ortamlarda cihazlar daha net ses kaydı yapabilirken, açık alanlarda rüzgar ve dış sesler kayıt kalitesini düşürebilir. Profesyonel cihazlar ise genellikle daha yüksek fiyatlıdır ve askeri veya istihbarat amaçlı kullanıma yöneliktir.
Dinleme cihazlarını tespit etmek her zaman kolay değildir çünkü bu cihazlar genellikle çok küçük ve gizlenebilir şekilde tasarlanır. Ancak çeşitli yöntemler kullanılarak ortamda gizli bir cihaz olup olmadığı anlaşılabilir. En temel yöntemlerden biri, radyo frekans (RF) dedektörleri ile yapılan taramalardır. Bu cihazlar, çalışan dinleme cihazlarının yaydığı sinyalleri algılar ve kullanıcıya sesli ya da ışıklı uyarı verir.
Ayrıca ortamda garip sesler, elektrikli cihazların normalden fazla ısınması veya cep telefonlarının sinyalinin sürekli bozulması gibi belirtiler de şüphe uyandırabilir. Fiziksel kontrol yöntemlerinde ise priz içleri, duman dedektörleri, kalem veya masa saati gibi nesneler dikkatlice incelenmelidir. Daha profesyonel çözümler arasında termal kameralar ve spektrum analizörleri kullanılır. Özellikle ticari veya hukuki olarak hassas görüşmeler yapılan yerlerde periyodik olarak teknik tarama yapılması önerilir.
Bir dinleme cihazının batarya ömrü, cihazın boyutuna, teknik özelliklerine ve kullanım sıklığına göre farklılık gösterir. Küçük boyutlu ve sürekli kayıt yapan bir cihazın bataryası genellikle 2 ila 6 saat arasında dayanır. Ancak ses aktivasyonlu yani sadece ses algılandığında çalışan modeller, bu süreyi 24 ila 72 saate kadar uzatabilir.
Daha gelişmiş modellerde şarj edilebilir piller bulunur ve bazıları harici batarya paketleri ile desteklenebilir. GSM ya da Wi-Fi tabanlı cihazlarda ise sürekli sinyal alışverişi olduğundan batarya daha hızlı tükenebilir. Profesyonel kullanım için tasarlanmış sistemlerde ise batarya ömrü birkaç gün hatta bazı durumlarda haftalarca sürebilir. Bazı cihazlar ise elektriğe bağlı şekilde çalıştırılır, bu durumda batarya süresi bir sınırlayıcı olmaktan çıkar. Cihazın kullanım amacı doğrultusunda batarya tercihi yapılması, güvenilir bir kayıt süreci için oldukça önemlidir.